Tiêm xơ điều trị suy giãn tĩnh mạch là gì?
Tiêm xơ (Sclerotherapy) là một thủ thuật xâm lấn tối thiểu dùng để điều trị suy giãn tĩnh mạch và tĩnh mạch mạng nhện (spider vein). Kĩ thuật này sử dụng các loại thuốc được cấp phép có tác dụng gây xơ hóa để đưa vào tĩnh mạch bị tổn thương.
Liệu pháp gây xơ tĩnh mạch đã được biết tới từ hàng trăm năm nay với rất nhiều thuốc gây xơ đã được thử nghiệm để điều trị cho bệnh nhân suy giãn tĩnh mạch. Ở châu Âu, tiêm xơ tĩnh mạch đã được coi là một trong những phương pháp điều trị chính thống cho bệnh lý suy tĩnh mạch từ những năm 1960.
Điều gì xảy ra khi đưa thuốc gây xơ vào mạch máu?

Khi đưa thuốc gây xơ vào mạch máu, thuốc sẽ phá hủy hoặc làm tổn thương lớp tế bào nội mô, là những tế bào lót trên bề mặt trong lòng tĩnh mạch. Sự tổn thương này kích hoạt một loạt các cơ chế gây đông máu, kết quả là hình thành cục máu đông trong lòng mạch, ngăn chặn dòng máu lưu thông trong tĩnh mạch bị tổn thương.
Theo thời gian, cục máu đông dần được tổ chức hóa (hình thành các mô tế bào bên trong) và biến tĩnh mạch thành một “ống xơ hóa”.
Tĩnh mạch xơ hóa sẽ dần teo nhỏ và biến mất.
Những ai có thể thực hiện liệu pháp tiêm xơ tĩnh mạch?
Tiêm xơ phù hợp để điều trị các tĩnh mạch mạng nhện, tĩnh mạch mạng lưới, các búi tĩnh mạch dị dạng và các thân tĩnh mạch hiển bị suy nhưng với đường kính không quá lớn (thường là dưới 4mm).
Tiêm xơ cũng thường được sử dụng kết hợp để điều trị các đoạn tĩnh mạch bị suy còn “sót lại” sau khi phẫu thuật hoặc can thiệp mạch máu (như laser nội mạch, hoặc keo sinh học).
Trước khi điều trị, bạn sẽ cần tham vấn ý kiến của bác sĩ chuyên khoa tĩnh mạch để xem tình trạng của bạn có thuộc chỉ định thực hiện tiêm xơ tĩnh mạch không.
Một số tình trạng chống chỉ định của tiêm xơ tĩnh mạch:
- Dị ứng đã biết với chất gây xơ
- Phụ nữ có thai
- Huyết khối tĩnh mạch sâu chi dưới cấp tính
- Mắc bệnh lý rối loạn đông máu
- Thông liên nhĩ
Ngoài ra, các đoạn tĩnh mạch có tiềm năng được sử dụng để thực hiện phẫu thuật bắc cầu mạch vành trong tương lai cũng sẽ không được thực hiện kĩ thuật này.
Kĩ thuật tiêm xơ tĩnh mạch được thực hiện như thế nào?
Bác sĩ chuyên khoa sẽ đưa thuốc gây xơ vào lòng mạch qua một cây kim nhỏ, tương tự như kĩ thuật tiêm tĩnh mạch đối với các loại thuốc khác. Với các tĩnh mạch lớn, máy siêu âm có thể được sử dụng để hướng dẫn mũi kim đi vào đúng mạch cần tiêm xơ.

Khi thuốc được tiêm vào mạch máu, bạn có thể sẽ cảm thấy khó chịu, buốt dọc theo đường đi của tĩnh mạch, tuy nhiên cảm giác này sẽ nhanh chóng trôi qua. Tĩnh mạch càng lớn (đường kính càng to) thì cảm giác này càng rõ.
Số lượng mũi tiêm tùy thuộc vào loại tĩnh mạch bị suy (thân tĩnh mạch hiển, tĩnh mạch mạng lưới, hoặc tĩnh mạch mạng nhện) và mức độ nặng của bệnh. Bác sĩ có thể garo một vài vị trí để tránh việc thuốc gây xơ trôi vào những đoạn tĩnh mạch không mong muốn.
Toàn bộ buổi điều trị thường kéo dài trong khoảng 20-30 phút.
Sau khi điều trị, bệnh nhân có thể được yêu cầu đi tất áp lực vài ngày để hỗ trợ quá trình xơ hóa tĩnh mạch. Bệnh nhân có thể về nhà ngay sau khi điều trị.
Cần làm gì trước khi điều trị?
Để chuẩn bị cho liệu pháp tiêm xơ tĩnh mạch, hãy thông báo cho bác sĩ biết về tiền sử bệnh tật của bạn, đặc biệt là các loại thuốc bạn đang dùng (như thuốc kháng sinh, thuốc điều trị bệnh mạn tính, thuốc thảo dược hay thực phẩm chức năng).
Bạn nên tránh dùng một số loại thuốc như Aspirin, Ibuprofen hoặc các thuốc chống viêm trong vòng 48-72 giờ trước khi điều trị.
Bạn cũng không nên thoa kem dưỡng da lên chân trước khi điều trị.
Cuối cùng nếu bạn là người sợ đau hoặc mắc chứng sợ tiêm, hãy thông báo để bác sĩ chuẩn bị một liệu pháp giảm đau phù hợp.
Tác dụng phụ của tiêm xơ điều trị suy giãn tĩnh mạch
Bạn có thể gặp phải một số tác dụng không mong muốn sau khi điều trị bằng liệu pháp tiêm xơ.
Ngứa là phản ứng nhẹ hay gặp nhất. Cảm giác này thường biến mất sau một đến hai ngày.
Ho và tức ngực có thể gặp ngay sau khi tiêm xơ khi bác sĩ dùng các loại thuốc tiêm xơ dạng foam (hóa chất trộn với khí). Hiện tượng này sẽ biến mất sau vài phút.
Bạn cũng sẽ thấy các vùng đỏ nổi trên da ở vị trí tiêm, chúng sẽ tự biến mất sau vài ngày. Xung quanh vết tiêm có thể có những vùng bầm tím, các vết bầm này có thể kéo dài lâu hơn, từ một đến vài tuần.
Các tác dụng phụ khác của tiêm xơ bao gồm:
Những tĩnh mạch giãn lớn sau khi tiêm xơ có thể trở nên cứng, đau, và xuất hiện các cục nhỏ lổn nhổn dọc theo đường đi của tĩnh mạch. Chúng đòi hỏi vài tháng để có thể biến mất và phẳng hoàn toàn.
Tăng sắc tố da, biểu hiện bằng các dải hoặc đốm màu nâu, vàng có thể xuất hiện dọc theo tĩnh mạch được tiêm xơ. Trong đa số các trường hợp, những vệt này sẽ tự biến mất sau 3 đến 6 tháng, nhưng một số có thể mất đến 1 năm để phục hồi.

Đọc thêm: Tăng sắc tố da sau tiêm xơ điều trị suy giãn tĩnh mạch, tại sao?
Hiện tượng mạch tân tạo (Neovascularization): là hiện tượng các mạch máu mới, có kích thước nhỏ hơn tĩnh mạch ban đầu xuất hiện tại vị trí tiêm xơ. Chúng thường nổi lên sau vài ngày cho đến vài tuần kể từ khi thực hiện liệu pháp. Vị trí mạch tân tạo có thể phẳng trở lại sau 3 đến 12 tháng mà không cần điều trị gì thêm.
Nếu xuất hiện các triệu chứng sau, hãy liên hệ với bác sĩ của bạn ngay:
- Phản ứng viêm trong phạm vi 5 inch (khoảng 13cm) kể từ bẹn.
- Chân bị phù nề đột ngột.
- Xuất hiện các vết loét nhỏ tại vị trí tiêm.
Phản ứng dị ứng với thuốc tiêm xơ có thể xảy ra tại thời điểm tiêm nhưng hiếm khi nghiêm trọng. Các biểu diện dị nhẹ ứng thường gặp là ngứa và sưng tấy. Nếu bạn có tiền sử dị ứng, bạn có nguy cơ xảy ra dị ứng với thuốc gây xơ cao hơn. Trong trường hợp này, hãy thông báo cho bác sĩ của bạn. Bác sĩ có thể “thử nghiệm” dùng thuốc trên một phạm vi nhỏ trước khi điều trị diện rộng.
Huyết khối tĩnh mạch sâu: Trong một số ít các ca, huyết khối có thể hình thành trong tĩnh mạch sâu sau khi điều trị tiêm xơ tĩnh mạch nông. Điều này đôi khi gây nguy hiểm khi cục máu đông bong ra và trôi về những cơ quan khác của cơ thể, thường gặp nhất là phổi.
Để giảm nguy cơ này, các bác sĩ chỉ sử dụng một lượng nhỏ thuốc gây xơ cho mỗi lần điều trị. Bệnh nhân cũng được khuyến khích nên vận động sau khi trị liệu để hỗ trợ sự lưu thông máu trong hệ tĩnh mạch.
Cần làm gì sau khi tiêm xơ tĩnh mạch?
Sau liệu pháp tiêm xơ, bạn có thể về nhà ngay và sinh hoạt bình thường. Đi bộ được khuyến khích sau khi điều trị.
Đi tất áp lực là một phần trong liệu pháp tiêm xơ, nhằm “đè ép” tĩnh mạch xẹp xuống, hỗ trợ quá trình xơ hóa xảy ra tốt hơn. Bạn cần đi tất trong vài ngày sau khi điều trị. Lưu ý tất áp lực dùng sau tiêm xơ là loại tất điều trị và phải tương thích với cỡ chân của bạn. Hãy hỏi ý kiến bác sĩ để được tư vấn loại tất phù hợp.

Sau khi tiêm xơ, cần tránh dùng Aspirin, Ibuprofen hoặc các thuốc chống viêm khác trong ít nhất 48 giờ. Nếu bạn bị đau nhức ở chân, có thể sử dụng Paracetamol.
Trong vòng 48 giờ đầu, bạn cũng không nên:
- Tắm nước nóng.
- Chườm nóng, xoa dầu ở chân.
- Tắm hơi, tắm sục.
- Để chân tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng.
Bạn có thể tắm, nhưng với nước lạnh. Các vị trí tiêm xơ có thể được rửa nhẹ nhàng với xà phòng và nước lạnh hoặc nước ấm.
Hiệu quả của tiêm xơ tĩnh mạch
Các nghiên cứu cho thấy có tới 50-80% tĩnh mạch suy giãn có thể được loại bỏ sau mỗi đợt tiêm xơ.
Tiêm xơ có thể điều trị hiệu quả các triệu chứng của suy giãn tĩnh mạch ở 75-90% số ca bệnh, tuy nhiên người bệnh thường phải trải qua vài lần trị liệu.
Nhìn chung, các tĩnh mạch mạng nhện cần khoảng 3 đến 6 tuần để biến mất hoàn toàn. Còn các tĩnh mạch lớn sẽ cần 3 đến 4 tháng.

Có khoảng dưới 10% bệnh nhân không đáp ứng với tiêm xơ tĩnh mạch. Khi đó, bác sĩ có thể xem xét đổi sang một loại thuốc gây xơ khác, hoặc quyết định sử dụng các biện pháp điều trị khác cho bệnh nhân như phẫu thuật, hoặc can thiệp tối thiểu.
Tài liệu tham khảo:
- Mitchel P. Goldman, MD (2017) Sclerotherapy treatment of varicose and telangiectasic leg veins, Elsevier Inc.
- What is sclerotherapy? Uses, price, what to expect, and all else you need to know.
- Sclerotherapy for Varicose and Spider Veins